Apa itu wasiat?

Diriwayatkan oleh Abdullah Bin Umar, Rasulullah S.A.W. bersabda:
“Bukanlah seorang muslim yang sebenar yang mempunyai harta untuk diwasiatkan untuk tidur dua malam kecuali wasiatnya sudah tertulis dan didsimpan bawah kepalanya.”
– Sahih Bukhari (Vol. Iv p.1)

Wasiat dari segi bahasa, ahli-ahli fiqh mazhab syafie berpendapat wasiat berasal dari perkataan “wassa” yang bermaksud menghubungkan atau menyampaikan kebaikan yang dilakukan oleh seseorang semasa hidupnya dengan ganjaran pahala selepas dia meninggal dunia.

Manakala wasiat dari segi istilah pula bermaksud pemberian atau sumbangan oleh seseorang kepada orang atau pihak lain setelah dia meninggal dunia sama ada perkataan wasiat itu diucapkan atau tidak. Secara keseluruhannya wasiat bererti iqrar seseorang yang diperbuat pada masa hayatnya ke atas hartanya atau manfaat untuk menyempurnakan sesuatu bagi maksud kebajikan atau apa-apa maksud yang dibenarkan menurut hukum syarak selepas dia mati.

Terdapat tiga definisi jenis wasiat, iaitu :

Wasiat sedekah jariah, ia adalah untuk jalan fisabilillah dan dihadkan kepada 1/3 bahagian harta didermakan atau diwakafkan atas tujuan kebaikan yang berterusan.
Wasiat nasihat adalah merupakan pesanan atau hasrat simati tentang pembahagian hartanya dan wajar dilaksanakan mengikut kebijaksanaan persetujuan semua waris.
Wasiat pengamanahan pula merupakan perlantikan seorang yang lain untuk menguruskan hartanya bila pewasiat itu meninggal dunia. Dikenali sebagai pentadbir atau pemegang amanah (wasi) adalah wajib melaksanakan pengurusan harta si pewasiat seperti kumpulkan semua butir harta simati, bayar hutang-hutang simati, langsaikan wasiat sedekah jariah simati, asingkan bahagian harta yang dihibahkan dan harta sepencarian dan membahagikan harta selebihnya mengikut hukum faraid atau mengikut persetujuan waris.

Apa itu Faraid?

Sabda Rasulullah SAW ;
" Pelajarilah ilmu Faraid dan ajarkanlah kepada orang lain.
Sesungguhnya ia separuh daripada ilmu dan ia akan dilupai oleh manusia. Ia merupakan ilmu yang paling awal yang dicabut dari umatku..."

Firman allah S.W.T. di dalam Al-Quran :
“ dan berikanlah kepada anak-anak yatim (yang telah baligh) itu harta mereka, dan janganlah kamu tukar gantikan yang baik dengan yang buruk, dan janganlah kamu makan harta mereka (dengan menghimpungkannya) dengan harta kamu; kerana sesungguhnya (yang demikian) itu adalah DOSA YANG BESAR.”
– Surah An-Nisa (ayat 2)

Perkataan Faraid dari segi bahasa mempunyai maksud yang banyak. Antaranya ialah menentukan, memastikan, menghalalkan dan mewajibkan.

Manakala menurut istilah syarak, Faraid adalah pembahagian harta seorang Islam yang telah meninggal dunia sama ada beliau meninggalkan wasiat atau tidak sebelum kematiannya. Maka harta peninggalannya akan dibahagikan kepada ahli warisnya (seperti anak, isteri, suami, ibu, dan lain-lain), menurut hukum Islam.

Harta yang dibahagikan kepada ahli waris adalah baki harta yang ditinggalkan setelah ditolak segala pembiayaan pengurusan jenazah, hutang pewaris (zakat, nazar, dan lain-lain) dan wasiat yang dibenarkan oleh syarak (tidak melebihi 1/3 dari jumlah harta).

Bentuk harta yang boleh dibahagikan secara Faraid ialah:

Tanah
Bangunan (rumah)
Barang kemas (emas, perak dll).
Insurans dan Wang tunai (sama ada dilaburkan atau tidak).
Binatang ternakan seperti kambing,lembu, kerbau dan lain-lain.

Hak mewarisi harta:

Pertalian darah
Perkahwinan
Islam

Syarat mewarisi:

Kematian pewasiat (si mati)
Waris hidup pada masa kematian pewasiat.
Tiada perhubungan lain yang boleh menghalang kepada perwarisan.

Cara-cara pembahagian harta pusaka.

Cara untuk melakukan pembahagian pusaka ialah dengan terlebih dahulu meneliti siapakah di antara waris yang berhak menerima pusaka dengan cara Ashabul-Furud (waris Al-Quran) dimana ada dinyatakan golongan ini didalam Al-Quran, kemudian dicari siapakah yang Mahjud (terhalang daripada mendapatkan harta), barulah bakinya diberikan kepada yang berhak menerima Asabah.

Ashabul-Furud

Golongan ini mengambil pusaka menurut bahagian yang telah ditetapkan oleh syarak iaitu sama ada 1/2, 1/3, 1/4, 2/3, 1/6 atau 1/8. Mereka terdiri daripada isteri atau suami, ibu atau nenek, bapa atau datuk, anak perempuan atau cucu perempuan, saudara perempuan kandung, saudara perempuan sebapa dan saudara seibu.

Asabah

Merupakan golongan yang akan terima baki setelah semua golongan (1) mendapat bahagian golongan asabah.

Asabah Binafsih

Pembahagian pusaka dengan jalan menghabisi semua harta, atau mengambil semua sisa untuk sekelian orang lelaki, tidak bersebab atau beserta orang lain. Mereka terdiri daripada 12 orang lelaki iaitu bapa, datuk, anak lelaki, cucu lelaki anak lelaki, saudara lelaki kandung, saudara lelaki sebapa, anak lelaki saudara lelaki kandung, anak lelaki saudara lelaki sebapa, bapa saudara kandung, bapa saudara sebapa, anak lelaki bapa sudara kandung dan anak lelaki bapa saudara sebapa.

Asabah Bil Ghoir

Pembahagian pusaka dengan jalan menghabiskan semua harta, atau pengambilan semua baki untuk semua perempuan dengan sebab adanya orang lelaki lain. Terdiri daripada 4 orang iaitu: anak perempuan atau lelaki, cucu perempuan atau lelaki, saudara kandung perempuan atau lelaki, saudara sebapa atau lelaki perempuan.

Asabah Maal Ghoir.

Pembahagian pusaka dengan jalan menghabisi semua harta, atau mengambil semua sisa untuk sekelian orang perempuan sebab beserta orang perempuan lain. Terdiri daripada 2 orang perempuan iaitu: saudara perempuan kandung dan saudara perempuan sebapa (berkongsi dengan anak atau cucu perempuan).

Allah S.W.T telah berfirman dalam surah An-Nisa ayat 11:

Allah mensyariatkan bagimu tentang (pembahagian pusaka untuk) anak-anakmu. Iaitu; bahagian seorang anak lelaki sama dengan bahagian dua orang anak perempuan; dan jika anak itu semuanya perempuan lebih dari dua, maka bagi mereka dua pertiga dari harta yang ditinggalkan; jika anak perempuan itu seorang sahaja, maka ia memperolehi separuh harta. Dan untuk dua orang ibu bapa, bagi masing-masingnya satu perenam dari harta yang ditinggalkan, jika yang meninggal itu mempunyai anak; jika orang yang meninggal tidak mempunyai anak dan ia diwarisi oleh ibu bapanya (sahaja), maka ibunya mendapat satu pertiga; jika yang meninggal itu mempunyai beberapa saudara, maka ibunya mendapat satu perenam. (Pembahagian-pembahagian tersebut) sesudah dipenuhi wasiat yang dia buat atau (dan) sesudah dibayar hutangnya. (Tentang) orang tuamu dan anak-anakmu, kamu tidak mengetahui siapa di antara mereka yang lebih dekat (banyak) manfaatnya bagimu. Ini adalah ketetapan dari Allah. Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana.
(an-Nisa : 11)

Kadar Asas Pembahagian Faraid:

Suami :
½ jika si mati (isteri) dan tidak mempunyai anak lelaki atau perempuan atau cucu dan kebawah, ¼ jika si mati (isteri) mempunyai anak lelaki atau perempuan atau cucu dan kebawah.
Isteri : ¼ jika si mati (suami) dan tidak mempunyai anak lelaki atau perempuan atau cucu dan kebawah, 1/8 jika si mati (isteri) mempunyai anak lelaki atau perempuan atau cucu dan kebawah.
Bapa : 1/6 jika si mati mempunyai anak lelaki atau perempuan atau cucu dan kebawah, 1/6 + Asobah jika si mati tidak mempunyai anak lelaki atau perempuan.
Ibu : 1/6 jika si mati mempunyai anak atau cucu perempuan daripada anak lelaki kebawah atau mempunyai beberapa orang saudara (lelaki/perempuan), 1/3 dari keseluruhan harta jika simati mempunyai seorang saudara lelaki atau perempuan sahaja dan tiada anak kebawah, 1/3 dari baki harta jika simati meninggalkan salah seorang suami atau isteri dan bapa tanpa waris lain.
Anak perempuan : ½ jika seorang, 2/3 jika dua orang atau lebih dibahagi sama rata, Asabah Bilghairi jika simati mempunyai anak lelaki atau perempuan 2:1.
Anak lelaki : 100% daripada baki (Asabah) sekiranya seorang, dikongsi sama rata daripada baki(Asabah) sekiranya lebih daripada seorang, Asabah Bilghairi jika si mati mempunyai anak lelaki atau perempuan 2:1.

Apa itu Hibah?

“(Di antara beberapa kebaikan yang tertera dalam ayat) memberikan harta kepada yang dikasihi,
kepada keluarganya yang miskin dan
kepada anak yatim dan kepada orang miskin dan orang yang dalam perjalanan
dan kepada orang yang minta (kerana tidak punya)”
(Al-Baqarah 177).

Daripada Abu Hurairah r.a, Rasulullah S.A.W bersabda:
“ Hendaklah kamu saling memberi, nescaya kamu akan saling mengasihi."

Hibah adalah satu pemberian atau hadiah yang diberikan seseorang kepada seorang yang lain dan dilakukian sewaktu masih hidup. Konsep hibah iaitu apabila pemilik harta menghibahkan aset atau hartanya kepada penerima hibah maka pemilikan harta tersebut telah menjadi hak pemilik yang baru iaitu penerima hibah. Contohnya, seorang ibu ketika masih hidupnya, waras akal fikirannya memberi atau menghadiahkan barang kemas kepada anak perempuannya maka barang kemas itu adalah milik si anak perempuan. Seseorang tidak dibenarkan untuk menarik balik hibah apabila hibah telah diterima oleh penerima hibah.Walaubagaimanapun, ibu bapa dan ke atas (datuk dan nenek) mempunyai hak untuk menarik balik apa yang telah diberikan kepada anak cucu ke bawah (cicit dan sebagainya).

Daripada Ibn Abbas dan Ibn Umar r.a, sabda Rasulullah s.a.w: “Tidak dibenarkan bagi seseorang yang telah memberikan sesuatu pemberian kemudian menarik kembali pemberian tersebut melainkan ibu bapa yang memberikan kepada anaknya. Misal bagi orang yang menarik kembali pemberiannya adalah seperti seekor anjing yang makan sesuatu, dan kemudian apabila ia lapar, ia memuntahkan kembali makanan tersebut lalu memakannnya semula.” H.R Abu Dawud dan Al-Nasa’iy dan Ibn Majah

Rukun Hibah:

Pemberi hibah (Wahib) – Orang yang memiliki harta tersebut.
Penerima hibah (Mauhub Lahu) - seseorang yang akan menerima harta tersebut dari pemberi.
Harta atau barang yang di hibahkan (Mauhub)
Akad (ijab & qabul)

Apa itu Harta Sepencarian?

Firman Allah Swt Surah an-Nisa’ ayat 32
“ Dan janganlah kamu iri hati terhadap apa yang telah dikurniakan Allah kepada sebahagian kamu lebih banyak daripada sebahagian yang lain kerana bagi lelaki ada bahagian dari apa yang diusahakannya dan Bagi perempuan pula ada bahagian dari apa yang mereka Usahakan Dan mohonlah kepada Allah sebahagian daripada kurnianya Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui segala sesuatu ”

Harta Sepencarian ialah suatu harta alih atau tidak alih yang diperolehi bersama oleh suami dan isteri hasil daripada usaha dan sumbangan bersama dalam tempoh perkahwinan mereka dan termasuklah juga nilai harta yang diperolehi sebelum mereka berkahwin (harta asal) yang telah dimajukan atau ditingkatkan nilainya dalam masa perkahwinan melalui hasil usaha bersama.

Dua unsur yang penting dalam mengklasifikasikan harta itu sebagai harta sepencarian ialah :

Usaha
Sumbangan Bersama

Tuntutan Harta Sepencarian walaubagaimanapun hanya boleh dilakukan dalam dua keadaan, iaitu selepas perceraian atau selepas kematian. Konsep Harta Sepencarian berasal daripada hukum adat Melayu yang tidak bertentangan dengan hukum Syarak, maka ia diterima pakai dan menjadi sebahagian daripada undang-undang keluarga Islam di Malaysia.

Dalam kes yang membabitkan tuntutan selepas kematian, pengagihan Harta Sepencarian akan mendahului pembahagian harta pusaka. Ini bermaksud harta pusaka tidak akan dapat diagihkan kepada waris selagi mana kes tuntutan harta sepencarian belum lagi diselesaikan. Harta sepencarian tidak terhad diantara suami isteri sahaja, boleh jadi diantara ayah dan anak, ibu dan anak atau adik beradik dimana keduanya tinggal bersama dan mengumpul harta atas usaha bersama atau pun mengeluarkan pembiayaan harta bersama.

Bagaimana untuk uruskan harta pusaka?

Peruntukan belanja pengebumian jenazah.

Belanja kematian adalah hak si mati yang perlu diselesaikan terlebih dahulu. Sebelum pembahagian akan diperuntukkan sebahagian daripada harta si mati untuk belanja pengebumian sekiranya ada tuntutan daripada mana-mana pihak. Sekiranya tidak berbangkit, tiada harta si mati yang diambil untuk belanja pengebumian.

Penyelesaian hutang si mati.

Hutang si mati wajib dijelaskan samada hutang kepada Allah(puasa, haji, nazar) atau hutang kepada manusia. Contohnya, sekiranya si mati masih belum menunaikan fardhu haji, hutangnya kepada Allah mesti ditunaikan sekiranya beliau termasuk dalam golongan orang-orang yang berkuasa menunaikannya semasa hayatnya (mampu mengerjakan fardhu haji). Demikian juga wajib ke atas waris-waris menunaikan hutang si mati kepada manusia.

Pelaksanaan wasiat.

Sekiranya si mati meninggalkan wasiat,lebih-lebih lagi wasiat amal jariah yang mana patut ditunaikan terlebih dahulu sekiranya wasiat tersebut sah mengikut hukum syarak iaitu antaranya tidak diwasiatkan kepada waris yang berhak menerima pusaka dan harta yang diwasiatkan itu tidak lebih 1/3 daripada keseluruhan harta si mati. Sekiranya wasiat tersebut tidak menepati syarak, ianya boleh dilaksanakan juga setelah mendapat persetujuan daripada kesemua waris yang berhak mewarisi. Sekiranya semua waris menyetujui wasiat si mati, pembahagian diteruskan.

Pengurusan Harta sepencarian

Menguruskan harta sepencarian jika ada sebelum harta difaraidkan. Dimana harta sepencarian perlu diselesaikan terlebih dahulu sebelum harta yang tinggal di bahagikan diantara waris-waris yang berhak mengikut faraid. Harta sepencarian boleh datang dalam bentuk rumah, duit, kereta, sebagainya dan diberi pada yang berhak sahaja menerimanya. Misalnya jika si mati adalah suami maka hendaklah diselesaikan harta sepencarian si mati bersama isteri (diberi kepada isteri si mati) sebelum harta bersih (harta yang tinggal) difaraidkankan antara waris yang berhak.

Pembahagian harta yang tinggal (harta bersih) mengikut hukum faraid.

Menu